Mùa thi có thể là một giai đoạn mang đến nhiều áp lực. Các em học sinh căng thẳng và mệt mỏi, còn phụ huynh thì cũng cảm thấy rối bời. Chúng ta lo lắng vì thấy con căng thẳng, và cũng lo lắng vì kết quả, và điều này là dễ hiểu . Thế giới đầy cạnh tranh và điểm số rất quan trọng. Và các bậc phụ huynh luôn muốn con mình có nhiều lựa chọn nhất có thể.
Nhưng cách chúng ta phản ứng khi nhận được kết quả cũng là một phép thử dành cho chính mình. Dù là vui mừng vì con đạt điểm cao, hay thất vọng vì con không chuẩn bị tốt cho kỳ thi, thì kỳ thi vẫn mang đến cho chúng ta một cơ hội hiếm có để cho con thấy rằng giá trị bản thân không chỉ từ kết quả học tập.
Ông Thomas Curran, Phó Giáo sư ngành Tâm lý học và Khoa học Hành vi tại Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London, đã ghi nhận sự gia tăng của chủ nghĩa hoàn hảo trong giới trẻ. Ông cho rằng điều này là đáng lo ngại vì chủ nghĩa hoàn hảo có liên quan đến nhiều vấn đề tiêu cực về sức khỏe tâm thần. Khi tìm hiểu nguyên nhân, ông nhận thấy rằng nguyên nhân chính dến từ việc phụ huynh ngày càng đặt kỳ vọng cao và có xu hướng khiển trách con mình– những tiêu chuẩn cao mà các con cảm thấy mình không thể đáp ứng.
Ông Curran không đổ lỗi cho phụ huynh. Ông nhìn thấy một cấu trúc xã hội đặt ra quá nhiều yêu cầu đối với trẻ, và cả phụ huynh lẫn các con đều đang cố gắng chạy theo những điều đó. Nhưng khi kỳ vọng vượt xa khả năng mà các em học sinh cảm thấy mình có thể đạt được, thì sự lo lắng từ phụ huynh sẽ khiến tình hình trở nên tồi tệ đi, chứ không tốt hơn.
Kỳ thi là một dịp lý tưởng để phụ huynh thể hiện rằng quan trọng là quá trình, chứ không chỉ là kết quả. Đây là cơ hội để truyền tải ba điều: các con có giá trị lớn hơn điểm số của mình rất nhiều; điểm số chỉ đo lường thành tích học tập, mà đây dù là một khía cạnh quan trọng nhưng cũng chỉ là thước đo hẹp trong việc đánh giá bản chất tốt đẹp của con người; và nỗ lực là điều cần rất nhiều quyết tâm.
“Điểm số là cả một gánh nặng trên đôi vai nhỏ bé của các em học sinh, nhiệm vụ của chúng ta là không khiến điều đó nặng nề hơn,” thầy Liam Cullinan, Hiệu trưởng Trường Quốc tế Nord Anglia Abu Dhabi chia sẻ.
Sau đây sẽ là những cách giúp các bậc phụ huynh phản ứng tốt nhất khi nhận được những tin tốt và xấu.
Lời khen ngợi không chỉ nên dành cho những điểm số cao nhất trong các kỳ thi GCSE, IB và AP bao gồm A*, 9, 40 trở lên, hay 5, mà nên được dành cho những học sinh đã dành thời gian và công sức học tập, và cho những học sinh có sự tiến bộ.
“Nỗ lực cần sự dũng cảm,” thầy John Miller, Hiệu trưởng Trường Eton tại Mexico chia sẻ. “Đó là khi con dám đối diện với điểm yếu của mình, thay vì lờ đi và bỏ mặc việc học.” Nhiều học sinh không muốn cố gắng vì cảm thấy thà không cố mà thất bại còn hơn là cố gắng mà vẫn thất bại và cảm thấy mình kém cỏi.
Mục tiêu của kỳ thi là kiểm tra kiến thức, đồng thời cũng là để xem xét sự tiến bộ. Khi học sinh có tiến bộ, hãy chúc mừng điều đó.
“Tôi tin rằng giáo dục nhằm thu hẹp khoảng cách giữa năng lực hiện tại và tiềm năng tương lai của mỗi học sinh,” Miller chia sẻ.
Hãy khen ngợi sự tiến bộ bên cạnh những thành quả vượt bậc.
Việc tập trung vào nỗ lực thay vì kết quả còn có một lợi ích khác: trẻ kiểm soát được điều đó nhiều hơn.
Nhiều nghiên cứu cho thấy những trẻ được khen ngợi vì nỗ lực sẽ cố gắng hơn và kiên trì hơn so với những trẻ được khen là “thông minh”. Những trẻ được công nhận vì nỗ lực thường có tư duy phát triển, bền bỉ và ham học hỏi; còn những trẻ được khen là “thông minh” thường có tư duy cố định, tin rằng trí thông minh là bẩm sinh và không thể thay đổi. Những trẻ này thường chọn cách an toàn, tránh những rủi ro có thể dẫn đến thất bại.
Giả sử con bạn đã cố gắng hết sức nhưng vẫn không đạt được kết quả như mong đợi. Con rất thất vọng. Vai trò của phụ huynh là ở bên cạnh và bao bọc con bằng tình yêu thương, thầy Cullinan từ Trường Nord Anglia Abu Dhabi chia sẻ.
Cô Lisa Damour, một nhà tâm lý học và tác giả sách bán chạy, chia sẻ về cách hỗ trợ trẻ khi gặp kết quả không mong muốn. Hãy ở bên cạnh và giữ bình tĩnh. Bà gợi ý có thể nói với con: “Mọi chuyện đã diễn ra không đúng như con kỳ vọng, và vì ba mẹ yêu con, ba mẹ cũng thấy buồn thay cho con.” Hãy đồng cảm cùng con.
Mục tiêu không phải là khắc phục tình huống hay chỉnh đốn con, mà là ở bên con trong khoảnh khắc khó khăn đó và trấn an rằng con sẽ vượt qua được. Kỳ thi không phải là thước đo của một con người – mà là thước đo cho một tập hợp tiêu chuẩn học thuật tuy quan trọng nhưng hạn hẹp. Kết quả này sẽ không hủy hoại tương lai của con. Có thể nó sẽ thay đổi tương lai, nhưng đó là cuộc sống. Điều quan trọng là bạn luôn ở bên và sẽ cùng con vượt qua.
Thầy Cullinan kể lại câu chuyện về một học sinh lớp 8 căng thẳng vì chỉ đạt 64% trong bài thi. Học sinh đó rất buồn và nói rằng em cần gọi cho mẹ vì mẹ sẽ rất thất vọng.
Thầy đã chọn một cách tiếp cận rất khác: tập trung vào những điều cần cải thiện thay vì kết quả. Thầy nói với học sinh: “Tốt! Vậy là chỉ còn 36% nữa để chinh phục!” Cách dùng từ và thái độ của ông cho thấy rằng vẫn còn nhiều cơ hội để tiến bộ. “Mọi thứ chỉ là buổi tổng duyệt,” ông chia sẻ.
Thầy Cullinan giơ tay lên và dùng ba ngón tay để biểu thị quan điểm của mình. “Mỗi đứa trẻ đều có tài năng,kỹ năng, và nền tảng kiến thức. Và giữa các ngón tay là những vùng thiếu sót của con, nhiệm vụ của chúng ta – với tư cách là cha mẹ và nhà trường – là cùng nhau tôn vinh điểm mạnh, nhận diện điểm yếu và hỗ trợ con phát triển.” Một số trong đó sẽ là học thuật, nhưng cũng sẽ có những điểm mạnh khác cần được nhìn nhận và khuyến khích.
Con bạn muốn học, nhưng lại bị cuốn vào những điều thú vị khác. Trò chơi điện tử. Bạn bè. Thể thao. Mạng xã hội. Con đạt điểm thấp và bạn theo thói quen sẽ:
• Nói “Ba/mẹ đã nói rồi mà”
• Bắt con phải thừa nhận mình sai
• Phạt con
Đừng làm điều nào trong ba điều trên.
Con có thể sẽ cảm thấy buồn. Hãy để con cảm nhận điều đó. Ôm con hoặc trấn an con. “Ba/mẹ biết con đang thất vọng.” Vậy là đủ.
Khoảnh khắc để dạy dỗ không phải là lúc con nhận tin xấu, mà nên diễn ra khi cảm xúc của con (và của bạn) đã lắng xuống, khi con không còn phòng bị, và có không gian để trò chuyện về thói quen học tập, cách lên kế hoạch và những điều con có thể làm khác đi vào lần sau.
“Nếu có điều gì cần cải thiện, thì đó sẽ là một cuộc trò chuyện khác vào một ngày khác,” Miller từ Trường Eton chia sẻ. “Kế hoạch hành động sẽ đến sau.”
Hãy nhớ rằng các con vẫn đang trong quá trình định hình bản thân. Cách chúng ta phản ứng sẽ ảnh hưởng đến quá trình đó. Nhiệm vụ của chúng ta là cho con thấy tiềm năng của chính mình:
Lần này con làm chưa tốt, nhưng lần sau con có thể làm tốt hơn.
Lần này con chưa dành đủ thời gian, nhưng lần sau con có thể.
Lần này con đánh giá sai mức độ hiểu bài của mình. Đây sẽ là điều con sẽ cân nhắc cho lần học tiếp theo khi con cảm thấy mình đã hiểu bài.
“Phụ huynh không thể để một kỳ thi – hay một loạt kỳ thi – định nghĩa con mình,” Miller chia sẻ.
Chúng ta hiểu con mình nhiều hơn là những điểm số. Và thời điểm nhận kết quả thi chính là lúc tốt nhất để thể hiện điều đó.
